Tarihçe ve Kuruluş
Tüpraş, 1983’te Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale’deki devlete ait 4 petrol rafinerisinin birleştirilmesiyle kurulmuştur. 2006 yılında özelleştirilmiş ve Koç Holding’e devredilmiştir. Şirket Akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretmektedir.
Tüpraş 2023 yılında elde ettiği 685,5 milyar TL’lik cirosu ile Türkiye’nin en büyük sanayi ve entegre enerji şirketidir. 1983 yılından beri 4 adet rafine ile faaliyetlerine devam etmektedir. Rafinelerin toplam işleme kapasitesi 30 milyon tondur.
Pazar Payı ve Kapasite
Türkiye akaryakıt ürünleri pazarında %51’lik bir paya sahiptir ve kimyasallar kategorisinde en çok ihracat gerçekleştiren şirket olmuştur.
Aynı zamanda Türkiye’nin mevcut rafinaj kapasitesinin %70’ine sahiptir.
Toplamda 5 adet terminal ile 1,1 milyon m3 depolama kapasitesine sahiptir, bu rakam Türkiye’nin depolama kapasitesinin %53’üne tekabül etmektedir. Toplamda ise 1866 adet benzin istasyonuna sahiptir.
Sıfır karbonlu elektrik kurulu gücü 415 MW, toplam kurulu gücü ise 910 MW’dir.
Faaliyet Alanları
Ham petrol rafinajı
Rafine edilmiş petrol ürünleri üretim ve satışı
Petrol ürünü perakende satışı
Depolama ve uluslararası ticaret
Deniz ve karayolu taşıma
Elektrik üretim ve ticareti
Enerji projelerine yönelik mühendislik ve danışmanlık
Tüpraş için önemli faaliyet alanı olan havacılık yakıtıdır. THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş ortaklığı ile Türkiye’nin en büyük havacılık yakıtı tedarikçisi konumundadır. Bu alanda attığı önemli bir adım sürdürülebilir havacılık yakıtıdır (SAF). SAF geleneksel jet yakıtları yerine yenilenebilir kaynaklardan üretilen jet yakıtlarıdır.
Ortaklık Yapısı
Enerji Yatırımları A.Ş: %46,4
Koç Holding ve diğer koç: %6,82
Halka Açık Kısım: %46,78
Enerji Yatırımları AŞ’nin ortaklık yapısı: %77 Koç Holding, %20 Aygaz ve %3 Opet.
Şirketin İştirakleri ve Ortakları
Tüpraş Trading Ltd’in %100 hissesine sahiptir. Şirket İngiltere’de bulunmakta olup Tüpraş’ın dış ticaret operasyonlarına yardımcı olmaktadır.
Opet’in %41,67 hissesine sahiptir.
Ditaş’ın %79,98 hissesine sahiptir. Ditaş Türkiye’nin en büyük akaryakıt taşıma filosuna sahiptir.
Körfez Ulaştırmanın %100 hissesine sahiptir.
Entek’in %99,23 hissesine sahiptir. Toplam kurulu gücü 492 MW olup 280 MW’lık kısmı sıfır karbonlu elektrik kurulu gücü vardır. Sıfır karbonlu elektrik kurulu gücü kapasitesini arttırmayı hedeflemektedir.
Tüpraş Ventures’ın %100 hissesine sahiptir. Start-uplara doğrudan yatırım yapılması amacı ile kurulmuştur.
Gelecek Hedefleri
‘Enerjimiz Geleceğe’ mottosuyla lider karbon nötr şirketine dönüşme planı vardır. Yeşil Hidrojen alanında Türkiye’nin en büyük hidrojen üreticisi konumundadır. Hidrojen üretiminde sıfır emisyon olması sebebi ile yeşil hidrojen üretimine odaklanmıştır.
Rafineri sahalarında sıfır karbonlu elektrik üretimi yatırımları yapmaktadır.
Sürdürülebilir havacılık yakıtı (SAF) alana yaptıkları yatırım çalışmaları değerlendirmeleri gelecek yıl sonuna kadar tamamlanması beklenmektedir. 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle Tüpraş Trading Ltd tarafından atık hammaddelerin ticaretine başlanacaktır.
Şirket yeşil hidrojen üretimi için sıfır karbonlu elektrik entegrasyonuna odaklanmıştır. Bu stratejik dönüşüm planı ile üretim faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonlarını 2017’ye göre 2030 yılında %27 oranında, 2035 yılında %35 oranında azaltmayı ve 2050 yılında ise karbon nötr bir enerji şirketi olmayı hedeflemektedir.
2023 yılı önemli gelişmeler
Tupras Ventures, robotik teknolojiler alanına yaptığı yatırımlar ile %95 oranında zaman tasarrufu sağlamış ve maliyet avantıjı sağlamıştır.
İzmir rafinerisinde yapılmış olan yatırımlar devam etmektedir. Bu yatırım kapsamında enerji verimliliğine büyük ölçüde katkı sağlanacaktır. Haziran 2022’de başlanılan bu projenin Mart 2025 yılında devreye alınması öngörülmektedir.
Sektörel gelişmeler
Avrupa’da talep 2022 yılının gerisinde kalmıştır, OECD bölgesinde de talep büyümemiştir. 2023 yılında Çin ve Asya ülkelerinin talepleri doğrultusunda 2019 yılının ardından tüm zamanların en yüksek değerine ulaşılmıştır. Ab ülkelerinin almadığı Rus ham petrol ve ürünleri daha çok Asya olmak üzere Orta Doğu, Afrika ve Amerika’dan ithalatını arttırmıştır.
2023 yılında Brent ham petrol fiyatı ortalama 83 ABD doları seviyesinde gerçekleşirmiştir. OPEC+ ülkelerinin arz kesintileri ve Rusya’nın ilave kesintileri ve ihracat azaltmaları petrol fiyatının yüksek kalmasında etkili olmuştur.
Aralık 2023 verilerine göre Türkiye’de petrol ürünlerine talep bir önceki yılın aynı dönemine göre %8, motorin talebi %6, benzin %23,6 artmıştır. Jet yakıtında ise %16,8’lik bir büyüme yaşanmıştır. Benzin ve motorin talepleri 2019 yılındaki seviye ulaşmıştır. Jet yakıt talebi ise 2019 yılının altında kalmıştır. 2023 yılında bu ürünlerde talep 2022 yılının üzerinde gerçekleşmiştir.
2030 yılına kadar yenilenebilir enerji sektörü enerji sektöründe büyük bir pay alacaktır. Aynı zamanda elektrikli araçların Pazar payının yaklaşık %45 olması beklenmektedir. Sıfır Emisyonlu Araçlar Bildirgesine göre 2040 yılına kadar tüm yeni otomobil ve kamyonet satışlarının sıfır emisyonlu olacağı beyan edilmiştir.
Hidrojenin ise yakıt olarak kullanımı ise 2030 yılından itibaren kademeli bir büyüme sürecine gireceği, büyümenin ise 2040 yılından itibaren hız kazanacağı düşünülmektedir. Fakat dizelde mevcut yerli rafinaj kapasitesine ihtiyaç uzun bir süre devam edecektir.
Yeşil Hidrojen
Gelecekte yeşil hidrojenin en yaygın kullanım alanının ulaşım sektörü olacağı öngörülmektedir. Yeşil hidrojen kullanımının 2030 yılından itibaren artacağı 2050 yılında ise 2030 yılına göre 4 katına ulaşacağı öngörülmektedir. Tüpraş ise günümüzde Türkiye’nin en büyük büyük hidrojen üreticisi konumundadır. Tüpraş ilk aşamada 20 MW’lık elektrolizör kurulumu ile başlayacak olup 2030 yılına kadar kurulu kapasitesini 400 MW’a çıkartmayı planlamaktadır. 2030 yılından itibaren ise lojistik ve ağır taşımacılık alanında yeşil hidrojen satışı yapmayı planlamaktadır.
İştiraklerinin Faaliyet Performansları
Rafineriler
Satışlarda İzmit Rafinerisinde 2022’ye göre %4,8 azalış, İzmir Rafinerisinde %1,4 azalış, Kırıkkale Rafinerisinde %6,6 artış , Batman Rafinerisinde ise %1,5 azalış yaşanmıştır.
Körfez Ulaştırma A.Ş
Şirket 2023 yılında toplamda 519 akaryakıt vagonu ve 35 adet platform vagonu kullanmıştır. Toplamda 12 adet lokomotifi bulunmaktadır. 2022 yılından itibaren 7 adet hibritlokomotif siparişi ile elektrikli işletmecilik modelinde devam etmektedir. 2023 yılında aynı özelliklerde olan 2 ader lokomotif siparişi verilmiş ve 2024 yılında devreye alınması beklenmektedir. 2023 cirosu ise 1 milyar 807 milyon TL olmuştur.
DİTAŞ
2023 yılında toplamda 10,8 milyon ton ham petrol ve 7,2 milyon ton petrol ürünü taşımıştır. 2023 cirosu 9.435 milyon TL olmuştur.
Entek Elektrik Üretimi A.Ş
2023 yılında 2.101 GWh satış gerçekleştirmiştir. 492 MW toplam elektrik kurulu gücü vardır. 653 MW ön lisans onayı almış 11 adet projesi vardır. 2023 cirosu 7.953 milyon TL olmuştur.
OPET
2023 yılında beyaz ürünlerde %19 Pazar payı, siyah ürünlerde ise %28,4 Pazar payı vardır. 2023 cirosu 277,9 milyar TL elde etmiştir.
Tüpraş Trading
Şirket 131 milar TL ciro elde etmiştir. Tüpraş Ventures ise 18 girişime yatırım yapmış ve 1 girişimden çıkış yapmıştır.
Finansal Performans
2023 yılı performansı
Toplamda 686.5 milyar TL net satış
73.6 milyar TL faaliyet karı
57.8 milyar TL vergi öncesi kar
97.3 milyar TL FAVÖK
354 milyon ABD doları yatırım harcaması gerçekleştirmiştir.
Dönen varlıları %1,84 artmıştır.
Dönen varlıklar arasında nakit ve nakit benzerlerinde %23,8’lik bir artış, stoklarda %25’lik bir azalış yaşanmıştır.
Duran varlıklarda %10,2 artış yaşanmıştır.
Kısa vadeli yükümlülükleri %19 artarak 155 milyar TL olmuş, uzun vadeli yükümlülüklerinde %77,5’lik bir düşüş yaşanmış ve 8.5 milyar TL olarak açıklanmıştır. Toplam yükümlülükleri %2,6 azalmış ve 163.8 milyar TL olmuştur.
Özkaynakları %12.8 oranında artış yaşanarak 200.7 milyar TL olmuştur.
2022 yılına göre net satışlarda %25,11 azalma yaşanarak 686.5 milyar TL olmuştur. 2022 yılına göre satışların azalmasına rağmen maaliyetlerde 2022 yılına göre artış yaşanmıştır.
Esas faaliyet karında %3,44’lük bir gerileme yaşanarak 73.6 milyar TL olmuştur. 2023 yılının net karında da %12,4’lük bir azalış ile 53.8 milyar TL olarak açıklanmıştır.
Net borcu 2022 yılında -27.190 TL olurken , 2023 yılında -62.697 TL’ye gerilemiştir.
Üretimi %4,25 azalmış, işlenen ham petrol ise %3,58 azalmıştır.
Şirketin yatırımları ise bir önceki seneye göre %104 artmış ve 354 milyon ABD doları yatırım harcaması gerçekleştirmişlerdir.
2024 yılı ilk çeyrek performansı
2024 yılının ilk ayında 75,7 $ olan brent petrol fiyatı, OPEC+’ın kesintilerinin uzatılması kararı ardından brent petrol fiyatlarında artış yaşanmıştır. Üç aylık ortalaması 83,25 $ olarak gerçekleşmiştir.
2024 yılının ilk çeyreğinde ürün marjı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre daha az bir seviyede gerçekleşerek %14,5 olmuştur.
2024’ün ilk çeyreğinde akaryakıt talepleri bir önceki yılın aynı dönemine göre daha fazla olmuştur.
2024 yılının ilk çeyreğinde ise satış hacmi 2023 yılına göre %10 yükselerek.
2024 yılının ilk çeyreğinde satışlarda bir önceki yıla göre %3,25’lik bir artış yaşanırken maliyetlerde %11,6’lık bir artış görülmüştür. Aynı zamanda vergi öncesi kar 2024 yılı ilk çeyreğinde 1.8 milyar TL olurken 2023 yılının 1. Çeyreğinde ise 12.4 milyar TL’dir. Bu düşüşün başlıca nedenleri arasında ürün marjındaki düşüş, ham petrol fiyatlarındaki düşüş ve bakım çalışmaları olmuştur. Aynı zamanda enflasyon muhasebesi nedeni ile yaşanan parasal kayıpta bu rakamdaki düşüşte etkili olmuştur.
Aynı zamanda Kızıldeniz’deki gerilim kargo sürelerini etkilemiş ve stok seviyelerinin yükselmesine sebep olmuştur. Stok seviyelerindeki artışta İşletme sermayesi ihtiyacı artışına yol açmıştır.
2024 yılında 3 adet rafineri tesisinde toplamda 7 adet bakım çalışması olacaktır. Bunlardan 3 tanesi tamamlanmış kalan 4 tanesi ise planlanmıştır. İzmit rafinerisinde yılın son çeyreğinde iki adet bakım olacak olup 5 hafta sürecektir. İzmir rafinerisinde yılın 3. ve 4ç çeyreğinde iyileştirme amacı ile 21 haftalık bir çalışma olacaktır. Bunlardan 5 tanesi periyodik 1 tanesi mevsimsel ve 1 tanesi ise iyileştirme amacı ile yapılacak bakımlardır.
Comments